DOKUMANLAR

Önsöz

Kripto para, dünya giderek dijitalleşirken paranın evriminde bir sonraki doğal adımdır. Pi, kriptoparaların insanların gündelik hayatına girmesinin ve benimsenmesinin yolunu açan ilk dijital para projesidir ve bu alanda ileriye doğru atılmış önemli bir adımı temsil eder.

Misyonumuz

Sıradan insanlar tarafından güvence altına alınan ve işletilen bir kripto para birimi ve akıllı sözleşmeler platformu oluşturmak.

Vizyonumuz

Dünyanın en çok katılımcılı kripto para birimi Pi tarafından desteklenen, dünyanın en kapsamlı eşler arası pazarını oluşturmak.

İleri düzey okuyucular için FERAGATNAME: Pi’nin misyonu mümkün olduğu kadar kapsayıcı olmak olduğundan, elimizdeki bu fırsatı blokzincire yeni başlayanları bu karmaşık yapıyla tanıştırmak için kullanacağız 

Giriş: Kripto paralar neden önemlidir?

Mevcut sistemde, günlük finansal işlemlerimiz, bu işlemlerin kaydını tutan güvenilir bir üçüncü tarafa bağımlıdır. Örneğin, bir banka işlemi yaptığınızda, bankacılık sistemi bir kayıt tutar ve işlemin emniyette ve güvenilir olduğunu garanti eder. Benzer şekilde, Ceren PayPal’ı kullanarak Sercan’a 5 TL’e aktardığında; PayPal, Ceren’in hesabında borçlandırılan 5 TL’lik ve Sercan’ın hesabına yatırılan 5 TL’lik bir merkezi kayıt tutar. Bankalar, Paypal ve mevcut ekonomik sistemin diğer üyeleri gibi tüm aracılar, dünyanın finansal işlemlerinin düzenlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır.

Bununla birlikte, bu güvenilir aracılar bazı sınırlamalara sahiptir:

Haksız Değer Edinme: Bu aracılar, milyarlarca dolar varlık biriktiriyor (PayPal’ın piyasa değeri yaklaşık 130 milyar $), fakat paraları küresel ekonominin önemli bir oranına yön veren ve tabanı oluşturan insanlara - müşterilerine, neredeyse hiçbir şey aktarmıyor. Günden güne daha fazla insan fakirleşiyor.

Ücretler: Bankalar ve şirketler, finansal işlemleri yürütmek için büyük ücretler almaktadırlar. Bu ücretler genellikle en az alternatife sahip olan düşük gelirli nüfusu orantısız olarak etkilemektedir.

Sansürleme: Belirli bir güvenilir aracı, paranızı hareket ettirmemeniz gerektiğine karar verirse, paranızın hareketine kısıtlamalar getirebilir.

Yetkilendirilme: Güvenilir aracı, herhangi birinin ağın bir parçası olmasını keyfi olarak engelleyebilen bir denetleyici olarak hizmet eder.

Mahlas: Mahremiyet sorununun daha fazla önem kazandığı bir zamanda, bu güçlü denetleyiciler istediğinizden daha fazla finansal bilginizi yanlışlıkla veya sizi zorlayarak ifşa edebilir/ettirebilir.

Dağıtımlı Defterlere (Distributed Ledgers) Giriş

Bitcoin bu tarihsel başarıyı dağıtımlı bir kayıt kullanarak elde etti. Mevcut finansal sistem gerçeğin geleneksel ve merkezi kaydına dayanırken, Bitcoin kaydı bu deftere erişen ve güncelleyen dağıtılmış bir “doğrulayıcılar” topluluğu tarafından tutulur. 

Bitcoin protokolünü Bu dağıtımlı topluluk tarafından onaylanan ve sürdürülen işlemlerin bir kaydını içeren ve küresel olarak paylaşılan bir “Google Excel Tablosu” olarak düşünebilirsiniz. 

Bitcoin’in (ve genel olarak blokzincir teknolojisinin) çığır açtığı nokta; bu teknolojinin, kayıt bir topluluk tarafından sağlanıyor olsa da, hilecilerin yanlış işlemler kaydedemeyeceğini veya sistemi ele geçiremeyeceğini garanti ederek, topluluğun her zaman doğru işlemlerde mutabakata (consensus) ulaşmasını sağlamasıdır. Bu teknolojik gelişme, finansal işlemlerin güvenliğinden ödün vermeden merkezi aracıların kaldırılmasına olanak sağlamaktadır.

Dağıtımlı Defterlerin Faydaları

Merkeziyetsizliğin yanı sıra bitcoin veya genel olarak kripto para birimleri, protokollerindeki farklı uygulamalara bağlı olarak bazı özelliklerde daha güçlü ve bazılarında ise zayıf olsa da, parayı daha akıllı ve daha güvenli hale getiren birçok özelliği paylaşırlar.

Kripto paralar, herkes tarafından erişilebilir bir adresle tanımlanan kriptografik cüzdanlarda tutulur ve özel anahtar (private key) adı verilen çok güçlü, kişiye özel bir şifre ile korunur. Bu özel anahtar, işlemi şifreli olarak imzalar. Hileli imzalar oluşturmak neredeyse imkansızdır. El konulabilmesinin önüne geçer ve güvenlik sağlar. 

Devlet yetkilileri tarafından el konulabilen geleneksel banka hesaplarının aksine, cüzdanınızdaki kripto paralarınız, özel anahtarınıza sahip olmayan hiçbir kimse tarafından alınamaz. Kripto para birimleri, merkeziyetsizlik sayesinde sansüre karşı dirençlidir, çünkü herkes ağdaki herhangi bir bilgisayara kayıt almak ve onaylamak için işlem gönderebilir. Kripto para işlemleri değiştirilemez çünkü her işlem bloğu, daha önce var olan tüm önceki blokların bir şifrelenmiş kanıtını (sağlamasını) temsil eder.

Birisi size para gönderdiğinde, ödemelerini geri çalamaz (yani, blokzincirde karşılıksız çekler yoktur). Bazı kripto para birimleri atomik işlemleri bile destekleyebilir. Kripto para birimlerinin üzerine inşa edilen “akıllı sözleşmeler (smart contract)”, uygulanmak için sadece kurallara dayanmaz, aksine kuralları güvenilmez kılan ve potansiyel olarak birçok işletmede aracılardan kurtulabilmeyi sağlayan halka açık denetlenebilir kodlar yoluyla doğrudan uygulanır (Örnek, emlak için emanet hesabı).

Dağıtımlı Defterlerin Güvenliğini Sağlama (Madencilik)

İşlemlerin dağıtımlı kaydını tutmanın zorluklarından biri güvenliktir – özellikle, hileli faaliyeti önlerken açık ve düzenlenebilir bir deftere nasıl sahip olunacağıdır. Bu zorluğu gidermek için, Bitcoin, paylaşılan işlem kaydında güncelleme yapmak için kimin “güvenilir” olduğunu belirlemek amacıyla İş Kanıtı (Proof of Work – POW) mutabakat (consensus) algoritmasını kullanarak Madencilik (Mining) adlı yeni bir süreç başlattı.

Madenciliği, “onaycıları” kayda (blokzincire) işlem eklemeye çalışırken haklarını kanıtlamaya zorlayan bir tür ekonomik oyun olarak düşünebilirsiniz. Bu onaycılar seçilebilmek için bir dizi karmaşık hesapsal bulmaca çözmelidir. Bulmacayı önce çözen onaycı, en son işlem bloğunu yayınlamasına izin verilerek ödüllendirilir. En son işlem bloğunu yayınlamak, onaycıların şu anda (14.03.2019) 12.5 bitcoin (veya ~ 40.000 $) olan bir Blok Ödülünü kazmasına olanak tanır.

Bu süreç çok güvenlidir, ancak Bitcoin kazandıran hesapsal bulmacaları çözmek için muazzam bilgi işlem gücü ve enerji tüketimi (bir başka deyişle para yakmak) gerekmektedir. Yakılan paranın ödüle dönüşüm oranı o kadar cezalandırıcıdır ki, Bitcoin kaydına dürüst işlemler girmek her zaman madencilerin menfaatine olur.

Sorun: Güç ve paranın merkezileştirilmesi 1. nesil kripto para birimlerini erişilemez kılıyor

Sadece birkaç kişinin işlemleri onaylamak ve ilk blokları kazmak için çalıştığı Bitcoin’in ilk günlerinde, herkes kişisel bilgisayarlarında Bitcoin madencilik yazılımını çalıştırarak 50 BTC kazanabilirdi. Para birimi popülerlik kazanmaya başladığında zeki madenciler, madencilik yapmak için birden fazla bilgisayarları varsa daha fazla kazanabileceklerini fark ettiler. Bitcoin’in değeri artmaya devam ettikçe, tüm şirketler madenciliğe ilgi duymaya başladı. Bu şirketler özelleştirilmiş çipler (ASIC) geliştirdiler ve bu ASIC chiplerle Bitcoin çıkarmak için devasa sunucu çiftlikleri inşa ettiler.

Bitcoin – Altına hücum olgusunu yaratan bu devasa madencilik firmalarının ortaya çıkması, sıradan insanların ağa katkıda bulunmasını ve ödüllendirilmesini çok zorlaştırdı. Tüm bu çabalar, giderek daha fazla miktarda hesapsal enerji tüketmeye başladı ve dünyadaki çevresel sorunların artmasına katkıda bulundu.

Bitcoin madenciliğinin kolaylığı ve buna müteakip madencilik çiftliklerinin artması, Bitcoin ağında üretim gücünün ve zenginliğin hızlı bir şekilde ve büyük oranda merkezileşmesine neden oldu. Örneğin, şu anda Bitcoin ağının yalnızca %1’i tüm Bitcoinlerin %87’sine sahiptir, ki bu paraların çoğu ilk günlerinde neredeyse ücretsiz olarak çıkarılmıştır. 

Bir başka örnek: Bitcoin’in en büyük madencilik operasyonlarından biri olan Bitmain, milyarlarca gelir ve kar elde etti. 

Bitcoin’in ağında gücün merkezileştirilmesi, ortalama bir insan için Bitcoin elde etmeyi çok zor ve pahalı hale getirdi. Bitcoin edinmek istiyorsanız, en kolay seçenekleriniz:

Kendiniz Kazın. Bunu yapmak için özel bir donanım kurup çalıştırmanız yeterli! Tabi bunu yaparken İsviçre ülkesi kadar enerji tüketen dünyanın dört bir yanında büyük sunucu çiftliklerine karşı yarışacağınız için pek fazla Bitcoin çıkaramayacağınızı da bilin. Varınızı yoğunuzu vermeniz gerekecek!

Bir borsada Bitcoin satın alın. Bugün, bu yazı yazıldığı sırada, 1 adet Bitcoin’e 3,500$ birim fiyatı üzerinden sahip olabilirsiniz. (not: Bitcoin’i küsuratlar olarak satın alabilirsiniz!) Tabi, bunu yaparken de önemli bir risk alıyorsunuz çünkü Bitcoin fiyatı oldukça volatildir.

Bitcoin, insanlara üçüncü bir taraf olmadan finansal işlem yapma olanağı vererek, kripto paranın mevcut finansal modeli nasıl altüst edebileceğini gösteren ilk girişim oldu. Özgürlük, esneklik ve gizlilikteki yükseliş, yeni bir norm olan dijital para birimlerine doğru kaçınılmaz geçiş sürecini yönetmeye devam ediyor. Faydalarına rağmen, Bitcoin’in (muhtemelen istemsizce oluşan) para ve güç dağılımı, yaygın olarak benimsenmesinin önünde ciddi bir engel oluşturmaktadır. Pi’nin çekirdek ekibi insanların neden kripto para alanına girmekte isteksiz olduklarını anlamaya yönelik araştırmalar yürüttüler. İnsanlar tutarlı şekilde girişin önündeki temel engelin yatırım/madencilik riski olduğunu gösterdiler.

Çözüm: Pi - Cep telefonlarında madenciliği mümkün kılmak

Benimsenmenin önündeki bu temel engelleri belirledikten sonra, Pi Çekirdek Ekibi, sıradan insanların madencilik yapmasına (başka bir deyişle dağıtımlı bir işlem kaydında işlemleri doğrulamaları için kripto para ödülleri kazanmasına) izin verecek bir yol aramaya başladı. Bu noktada bir anımsatma yapalım: İşlemlerin dağıtımlı kaydını tutmanın getirdiği en büyük zorluklardan biri, bu açık kayıttaki güncellemelerin hileli olmamasını sağlamaktır. Bitcoin’in kayıtları güncelleme süreci kanıtlı olsa da (güvenilirliği kanıtlamak için enerji/para yakmak), bu yöntem kullanıcı (veya gezegen!) dostu değildir. Pi için, son derece kullanıcı dostu olmasının yanı sıra kişisel bilgisayarlarda ve cep telefonlarında madenciliği mümkün kılacak bir mutabakat algoritması kullanmanın ek tasarım ihtiyaçlarını ortaya koyduk.

Mevcut mutabakat algoritmalarını (işlemleri dağıtımlı bir deftere kaydeden süreç) karşılaştırdığınızda, Stellar Consensus Protocol, kullanıcı dostu ve mobil alanda ilk madenciliği sağlamak için önemli bir aday olarak ortaya çıkıyor. Stellar Consensus Protocol (SCP), Stanford Üniversitesi’nde Bilgisayar Bilimi profesörü olan ve aynı zamanda Stellar Geliştirme Vakfı‘nda Başuzman olarak görev yapan David Mazières tarafından tasarlandı. SCP, dağıtımlı bir deftere yapılan güncellemelerin doğru ve güvenilir olmasını sağlamak için Federal Bizans Anlaşmaları (Federated Byzantine Agreements – FBA) adı verilen özgün bir mekanizma kullanır. SCP aynı zamanda 2015‘ten beri faaliyet gösteren Stellar blokzincirinde kullanılmaktadır.

Mutabakat (Consensus) Algoritmalarına Basitleştirilmiş Bir Giriş

Pi mutabakat algoritmasını tanıtmaya başlamadan önce, bir mutabakat algoritmasının blokzincir için ne yaptığı ve bugünün blokzincir protokollerinin genellikle kullandığı mutabakat algoritmalarının türleri hakkında basit bir açıklama yapmak (örn. Bitcoin ve SCP), konunun anlaşılmasına yardımcı olacaktır. Bu bölüm, anlaşılabilirlik adına açıkça basit bir şekilde yazılmıştır ve tam değildir. Daha fazla bilgi için, aşağıdaki SCP’ye adaptasyon bölümüne bakın ve SPC (Stellar Consensus Protocol) makalesini okuyun (bağlantısı yukarıda mevcut).

Bir blokzincir, işlem bloklarının bir listesini tam olarak tutmayı amaçlayan, hata toleranslı dağıtımlı bir sistemdir. Hata toleranslı dağıtımlı sistemler, onlarca yıldır incelenen bir bilgisayar bilimi alanıdır. Merkezi bir sunucuya sahip olmak yerine blokların içeriği ve toplam sıralaması hakkında mutabakata varması gereken merkezi olmayan bir bilgisayar listesinden (düğüm-node veya eş-peer olarak adlandırılır) oluştukları için dağıtımlı sistemler olarak adlandırılırlar. Ayrıca sisteme belirli bir dereceye kadar hatalı düğümün katılımını tolere edebildikleri için hata toleranslı olarak da adlandırılırlar (örneğin, tüm düğümlerin % 33’üne kadar hatalı düğüm olsa bile genel sistem normal şekilde çalışmaya devam eder).

Mutabakat algoritmalarına iki geniş kategoride bakabiliriz: İlki, sonraki bloğu üretecek bir düğümü lider olarak seçenler. Diğeri ise açık bir lider olmamasına rağmen tüm düğümlerin birbirlerine bilgisayar mesajları göndererek oy alışverişi yaptıktan sonra bir sonraki bloğun ne olduğu konusunda mutabakata varanlar. (Açıkçası son cümle birden fazla yanlışlık içeriyor, ancak anahatlarını açıklamamıza yardımcı oluyor.)

Bitcoin ilk mutabakat algoritmasını kullanır: Tüm bitcoin düğümleri bir kriptografik bulmacanın çözümünde birbiriyle rekabet eder. Çözüm rastgele bulunduğundan, esasen çözümü şans eseri ilk olarak bulan düğüm, bir sonraki bloğu üreten turun lideri olarak seçilir. Bu algoritma “İş kanıtı” (Proof of Work) olarak adlandırılır ve çok fazla enerji tüketimine neden olur.

SCP (Stellar Consensus Protocol)’ye Basitleştirilmiş Bir Giriş

Pi ikinci tür mutabakat algoritmalarını kullanır; SCP’ye (Stellar Consensus Protocol) ve FBA (Federated Byzantine Agreement) adı verilen bir algoritmaya dayanır. Bu tür algoritmalar enerji israfına neden olmazlar, ancak düğümlerin (node) bir sonraki bloğun ne olması gerektiği konusunda mutabakata varması için birçok ağ mesajının alışverişine ihtiyaç duyarlar. Her düğüm, bir işlemin geçerli olup olmadığını bağımsız olarak belirleyebilir, örn. kriptrografik imza ve işlem geçmişine bağlı olarak işlem yapma ve çift harcama yapma yetkisi. Bununla birlikte, bir bilgisayar ağının bir blokta hangi işlemlerin kaydedileceği ve bu işlemlerin ve blokların sırasının ne olacağı üzerinde anlaşabilmeleri için, birbirlerine mesaj vermeleri ve mutabakata varmak için birden fazla oylama yapmaları gerekir.

Tahminen, ağdaki farklı bilgisayarlardan hangi bloğun bir sonraki blok olacağına dair mesajları aşağıdaki gibi görünecektir: “Hepimizin bir sonraki bloğun A bloğu olması için oy kullanmasını öneriyorum”; “A bloğunun bir sonraki blok olması için oy kullanıyorum”; “Güvendiğim düğümlerin çoğunun da A bloğuna oy verdiğini onaylıyorum”; buradan, mutabakat algoritması bu düğümün şu sonuca varmasını sağlar: “A bir sonraki bloktur; ve sıradaki blok A bloğu dışında bir blok olamaz”. Yukarıdaki oylama adımları çok fazla görünse de, internet yeterince hızlıdır ve bu mesajlar hafiftir. Bu nedenle bu mutabakat algoritmaları Bitcoin’in iş kanıtından (POW) daha hafiftir. Bu algoritmaların önemli temsilcilerinden biri BFT (Byzantine Fault Tolerance) algoritmasıdır. Günümüzün NEO ve Ripple gibi en iyi blokzincirlerinden bazıları, BFT’nin farklı türlerine dayanmaktadır.

BFT ile ilgili en büyük eleştirilerden biri, bir merkezileştirme noktasına sahip olmasıdır: Oylama söz konusu olduğu için, oy yeterli çoğunluğuna dahil olan düğüm kümesi, başlangıçta sistemin yaratıcısı tarafından merkezi olarak belirlenir. FBA’nın katkısı, merkezi olarak belirlenmiş bir yeterli çoğunluğa sahip olmak yerine, her düğümün kendi “yeterli çoğunluk dilimleri (quorum slice)”ni ayarlamasıdır, bu da farklı yeterli çoğunluklar oluşturur. Yeni düğümler ağa merkezi olmayan bir şekilde katılabilir: Güvendikleri düğümleri bildirir, diğer düğümleri kendilerine güvenmeye ikna ederler, ancak herhangi bir merkezi otoriteyi ikna etmek zorunda değildirler.

SCP, FBA’nın bir örneğidir. SCP düğümleri paylaşımlı kaydı, Bitcoin’in iş kanıtı (POW) algoritmasında olduğu gibi enerji yakmak yerine, ağdaki diğer düğümlere güvenilir olduklarına dair kefil olarak güvence altına alır. Ağdaki her düğüm, güvenilir addettiği diğer düğümlerden oluşan bir yeterli çoğunluk dilimi oluşturur. Yeterli çoğunluklar, üyelerinin yeterli çoğunluk dilimlerine göre oluşturulur ve bir onaycı, ancak ve ancak kendi yeterli çoğunluğu içindeki düğümlerin belirli bir kısmı da işlemi kabul ederse yeni işlemleri kabul eder. Ağdaki onaycılar kendi yeterli çoğunluğunu oluşturduğu için, bu yeterli çoğunluklar güvenliği garantili bir şekilde düğümlerin işlemlerle ilgili mutabakata varmalarına yardımcı olur. SCP (Stellar Consensus Protocol) hakkında daha fazla bilgi edinmek için 7 dakikalık kısa açıklama videosunu izleyebilir veya SCP’nin teknik özetine göz atabilirsiniz.

Pi’nin SCP (Stellar Consensus Protocol) Uyarlamaları

Pi’nin mutabakat algoritması SCP’nin üzerinde kuruludur. SCP resmi olarak kanıtlanmıştır [Mazieres 2015] ve şu anda Stellar ağında uygulanmaktadır. Düğüm olarak çoğunlukla şirketlerden ve kurumlardan (ör. IBM) oluşan Stellar Network’den farklı olarak Pi, cep telefonları, dizüstü bilgisayarlar ve bilgisayarlar da dahil olmak üzere bireysel cihazların protokol düzeyinde katkıda bulunmasını ve ödüllendirilmesini mümkün kılmayı amaçlamaktadır. Aşağıda Pi’nin SCP’yi bireyler tarafından madenciliği mümkün kılmak için nasıl uyguladığı konusuna bir giriş yer almaktadır.

Pi madencileri olarak Pi kullanıcılarının üstlenebileceği dört rol vardır:

Öncü (Pioneer). Pi mobil uygulamasının günlük olarak “robot” olmadığını doğrulayan kullanıcısı. Bu kullanıcı, uygulamada her oturum açtığında varlığını doğrular. Ayrıca finansal işlem talep etmek için uygulamayı açabilirler (örneğin, Pi’de başka bir öncüye ödeme yapabilirler).

Katılımcı (Contributor). Pi mobil uygulamasının, tanıdığı ve güvendiği öncülerin bir listesini sağlayarak katkıda bulunan kullanıcısı. Bir bütün olarak, Pi katılımcıları küresel bir güven grafiği oluşturacaklardır.

Elçi (Ambassador). Pi mobil uygulamasının Pi Network’ü diğer kullanıcılara tanıtan kullanıcısı.

Düğüm (Node). Pi mobil uygulamasını kullanan bir katılımcı (contributor) olan ve aynı zamanda masaüstü veya dizüstü bilgisayarlarında Pi Düğüm (Node) yazılımını çalıştıran kullanıcı. Pi Düğüm yazılımı, katılımcılar (contributors) tarafından sağlanan güven grafiği bilgilerini dikkate alarak çekirdek (core) SCP algoritmasını çalıştıran yazılımdır.

Bir kullanıcı yukarıdaki rollerden birden fazlasını üstlenebilir. Tüm roller gereklidir, bu nedenle tüm roller, verilen gün içinde katıldıkları ve katkıda bulunduğu sürece günlük olarak yeni üretilmiş Pi ile ödüllendirilir. Esnek tanımı içinde “Madenci”, katkısı için ödül olarak yeni üretilmiş paralardan alan kullanıcıdır, dört rolün tamamı Pi madencisi olarak kabul edilir. “Madenciliği”, Bitcoin veya Ethereum’daki iş kanıtı (POW) mutabakat algoritmasının kullandığı geleneksel anlamından daha geniş olarak tanımlıyoruz.

Her şeyden önce, Pi Düğüm yazılımının henüz yayınlanmadığını vurgulamamız gerekiyor. Dolayısıyla bu bölüm daha çok mimari tasarım ve teknik topluluktan yorum istemek için sunulmaktadır. Bu yazılım tamamen açık kaynak kodlu olacak ve ayrıca açık kaynaklı yazılım olan Stellar-Core’a da  bağlı olacaktır, buradan ulaşabilirsiniz. Bu, topluluktaki herkesin bu konuda geliştirmeleri okuyabileceği, yorumlayabileceği ve önerebileceği anlamına gelir. Bireysel cihazlar tarafından madenciliği mümkün kılmak için Pi’nin SCP’de önerdiği değişiklikler aşağıdadır.

Düğümler (Nodes)

Okunabilirlik için, SCP makalesinin sağlam düğüm (intact node) olarak adlandırdığını doğru şekilde bağlı düğüm (correctly connected node) olarak tanımlarız. Ayrıca, okunabilirlik için, Pi ağındaki tüm sağlam düğümlerin (intact nodes) kümesini ana Pi ağı (main Pi network) olarak tanımlarız. Her bir Düğümün ana görevi, ana Pi ağına doğru şekilde bağlanmak için yapılandırılmaktır. Öngörü olarak, ana ağa yanlış bağlanan bir düğüm, ana bitcoin ağına bağlı olmayan bir Bitcoin düğümüne benzer.

SCP’nin terimleriyle, bir düğümün doğru şekilde bağlanması, bu düğümün bir “yeterli çoğunluk dilimi (quorum slice)” seçmesi gerektiği anlamına gelir, böylece bu düğümü içeren tüm oluşmuş yeterli çoğunluklar, mevcut ağın yeterli çoğunlukları ile kesişir. Daha iyi bir ifade ile, n+1 düğümün (v1, v2, …, vn+1) oluşturduğu N’ sistemi yeterli çoğunluk kesişimlerinden yararlanabiliyorsa, son düğüm vn+1 hali hazırda doğru şekilde bağlanmış düğümlerin (v1, v2, …, vn) oluşturduğu ana N ağına doğru şekilde bağlanmış demektir. Diğer bir deyişle, N’ yeterli çoğunluk kesişimlerinden ancak ve ancak herhangi iki yeterli çoğunluğun bir düğümü paylaştığı durumda. yararlanabilir–  ör: U1 ve U2 tüm yeterli çoğunluklar olmak üzere, U1 ∩ U2 ≠ ∅.

Pi’nin mevcut Stellar mutabakat dağıtımına ana katkısı; Pi Katılımcıları (Contributor) tarafından sağlanan güven grafiği kavramını, Pi düğümlerinin ana Pi ağına bağlanmak için yapılandırmalarını ayarlarken kullanılabilecekleri bilgiler olarak tanıtmasıdır. Bu Düğümler, yeterli çoğunluk dilimlerinı (quorum slices) seçerken kendi güvenlik çemberleri de dahil olmak üzere, katılımcılar (Contributors) tarafından sağlanan güven grafiğini dikkate almalıdır. Bu karara yardımcı olmak için, Düğümleri çalıştıran kullanıcılara olabildiğince bilinçli kararlar almalarına destek olmak amacıyla yardımcı grafik analiz yazılımı sağlamayı amaçlıyoruz. Bu yazılımın günlük çıktısı şunları içerecektir:

güven grafiğindeki geçerli düğümden uzaklıklarına göre dizilmiş düğümlerin sıralı bir listesi; güven grafiğindeki düğümlerin pagerank analizine dayanan sıralı bir düğüm listesi

ağa katılmak isteyen yeni düğümlerin listesi içinden herhangi bir nedenle toplum tarafından hatalı olarak raporlanan düğümlerin listesi

“yanlış davranan Pi düğümleri (misbehaving Pi nodes)” anahtar kelimesi ve ilgili diğer anahtar kelimeler üzerine web’den en yeni makalelerin listesi; StellarBeat Quorum monitöründe gösterilene benzer Pi ağını içeren Düğümlerin görsel temsili [kaynak kodu]

com benzeri bir yeterli çoğunluk tarayıcısı [kaynak kodu]

StellarBeat Quorum monitöründeki gibi, mevcut düğümün konfigürasyonu değiştiğinde bu düğümün Pi ağına bağlanması ile oluşacak beklenen etkilerini gösteren bir simülasyon aracı.

Güven grafiğini dikkate alan ve her bir düğüme en uygun konfigürasyonu önerebilen algoritmalar geliştirmek ve hatta bu konfigürasyonu otomatik olarak ayarlayabilmek, gelecekteki çalışmalar için ilginç bir araştırma problemidir. Pi Network’ün ilk dağıtımında, düğümleri çalıştıran kullanıcılar düğüm yapılandırmasını istedikleri zaman güncelleyebilecek ve onlardan yapılandırmalarını günlük olarak onaylamaları ve uygun gördüklerini güncellemeleri istenecektir.

Mobil uygulama kullanıcıları

Bir Öncü (Pioneer), belirli bir işlemin gerçekleştirildiğini doğrulaması gerektiğinde (örneğin Pi aldıklarını) mobil uygulamayı açarlar. Bu noktada, mobil uygulama, işlemin deftere kaydedilip kaydedilmediğini sormak ve ayrıca en son/güncel blok numarasını ve o bloğun hash değerini almak için bir veya daha fazla düğüme bağlanır. Bu öncü bir düğüm çalıştırıyorsa, mobil uygulama bu öncünün kendi düğümüne de bağlanır. Şayet öncü bir düğüm çalıştırmıyorsa, uygulama birden fazla düğüme bağlanır ve bu bilgileri çapraz olarak kontrol eder. Öncüler, uygulamalarının istedikleri hangi düğümlere bağlanacağını seçebilme imkanına sahip olacaklar ancak; çoğu kullanıcı için basitleştirmek amacıyla, uygulamanın makul bir varsayılan düğüm kümesine sahip olması gerekir: ör: güven grafiğine göre kullanıcıya en yakın olan düğüm sayısına ek yüksek pagerank’a sahip düğümlerin arasından rasgele seçilmiş düğümler. Mobil öncüler için varsayılan düğüm grubunun nasıl seçilmesi gerektiği konusunda geri bildirimlerinizi istiyoruz.

Madencilik ödülleri

SCP algoritmasının güzel yanı, blockzincirden daha kapsamlı olmasıdır. SCP, dağıtımlı bir düğüm sistemindeki mutabakatı koordine eder. Bu, aynı çekirdek (core) algoritmanın sadece yeni bloklarda yeni işlemleri kaydetmek için birkaç saniyede bir kullanıldığı anlamına gelmez, aynı zamanda periyodik olarak daha karmaşık hesaplamaları çalıştırmak için de kullanılabilir demektir. Örneğin; Stellar ağı SCP algoritmasını haftada bir kez, Stellar ağındaki enflasyonu hesaplamak ve yeni üretilmiş jetonları (token) tüm Stellar para sahiplerine (coin holder) orantılı olarak dağıtmak için kullanıyor (Stellar’ın parası lümen’dir). Benzer şekilde; Pi ağı, herhangi bir günde aktif olarak katılan tüm Pi madencileri (Öncüler-Pioneers, Katılımcılar-Contributors, Elçiler-Ambassadors, Düğümler-Nodes) arasında ağ çapında yeni Pi dağılımını hesaplamak için günde bir kez SCP kullanır. Başka bir deyişle, Pi madencilik ödülleri, blokzincirin her bloğunda değil, günde sadece bir kez hesaplanır.

Karşılaştırma için Bitcoin her blokta madencilik ödülleri tahsis eder ve tüm ödülü, hesapsal olarak yoğun ve tesadüfi bir görevi çözebilecek kadar şanslı olan madenciye verir. Bitcoin’deki bu ödül şu anda 12.5 Bitcoin (~ 40K $, yazı yazıldığı zaman) ve her 10 dakikada bir sadece bir madenciye verilmektedir. Bu, herhangi bir madencinin ödül alma ihtimalini son derece düşük hale getirmektedir. Buna bir çözüm olarak; bitcoin madencileri, hepsi işlem gücüne katkıda bulunan, ödül alma olasılığını artıran ve sonunda bu ödülleri orantılı olarak paylaşan merkezi madencilik havuzları oluşturuyor. Madencilik havuzları sadece merkezileşme noktaları değil, aynı zamanda bireysel madencilere giden miktarı azaltmaktadırlar. Pi’de madencilik havuzlarına gerek yoktur, çünkü günde bir kez katkıda bulunan herkes meritokratik (Meritokrasi; yönetim gücünün, liyakata dayandığı yönetim biçimidir) bir dağıtım modeli ile yeni Pi’lerini alabilmektedir.

İşlem ücretleri (Transaction fees)

Bitcoin işlemlerine benzer şekilde, ücretler Pi ağında isteğe bağlıdır. Her blok, içine kaç işlemin dahil edilebileceğine dair belirli bir limite sahiptir. İşlemlerin birikmiş iş listesi olmadığında işlemler ücretsiz olma eğilimindedir. Ancak daha fazla işlem varsa, düğümler bunları en yüksek ücret en üstte olacak şekilde şekilde sıralar ve üstten başlayarak üretilen bloklara dahil edilecek işlemleri seçer. Bu, işlem ücretlerini açık bir pazar haline getiriyor. Uygulama: Ücretler orantılı olarak günde bir kez düğümler arasında bölünür. Her blokta, her bir işlemin ücreti günün sonunda o günün aktif madencilerine dağıtıldığı geçici bir cüzdana aktarılır. Bu cüzdan bilinmeyen bir özel anahtara (private key) sahiptir. Bu cüzdanın içine ve dışına yapılan işlemler, mutabakatın her gün yeni Pi üretmesiyle aynı şekilde, tüm düğümlerin mutabakat altındaki protokolün kendisi tarafından mecburi olarak yapılır.

Sınırlamalar ve gelecekteki çalışmalar (Limitations and future work)

SCP, bu yazı yazıldığı sırada dünyanın dokuzuncu en büyük kripto para birimine sahip olan Stellar ağının bir dilimi olarak birkaç yıldır kapsamlı bir şekilde test edildi. Bu, bize oldukça büyük bir güven veriyor. Pi projesinin hedeflerinden biri, daha fazla günlük kullanıcının çekirdek (core) mutabakat algoritmasına katılmasını sağlayarak, Pi ağındaki düğümlerin sayısını Stellar ağındaki düğüm sayısından daha fazla olacak şekilde ölçeklendirmektir. Artan düğüm sayısı, düğümler arasında gidip gelmesi gereken ağ mesajlarının sayısını kaçınılmaz olarak artıracaktır.

Bu mesajlar bir görüntüden veya bir youtube videosundan çok daha küçük olsa da ve günümüzde internetin videoları hızlı bir şekilde aktarabildiğine güvenebiliyor olsak da; gerekli mesajların sayısı, katılan düğümlerin sayısı ile artar ve bu, mutabakata ulaşma hızı için bir darboğaza dönüşebilir. Sonuç olarak bu da, ağda yeni blokların ve yeni işlemlerin kaydedilme hızını yavaşlatacaktır. Neyse ki Stellar mevcut durumda Bitcoin’den çok daha hızlı. Şu anda Stellar, her 3-5 saniyede bir yeni bir blok üretecek ve saniyede binlerce işlemi destekleyebilecek şekilde kalibre edilmiştir. Karşılaştırıldığında, Bitcoin her 10 dakikada bir yeni bir blok üretir. Dahası, Bitcoin’in eksik güvenlik garantisi nedeniyle nadir durumlarda da olsa blokzincirin yazılma süresi bir saati bulabilir. Bu, bir Bitcoin kullanıcısının bir işlemin nihai olarak kabul edildiğinden emin olabilmesi için yaklaşık 1 saat beklemesi gerektiği anlamına gelir. SCP güvenliği garanti eder, yani 3-5 saniye sonra bir işlemden emin olunur. Potansiyel ölçeklenebilirlik darboğazı ile bile; Pi, Bitcoin’den daha hızlı ve muhtemelen Stellar’dan daha yavaş işlem nihailiğine ulaşmayı ve Bitcoin’den saniyede daha fazla ve muhtemelen Stellar’dan daha az işlem gerçekleştirmeyi umuyor.

SCP’nin ölçeklenebilirliği hala açık bir araştırma problemidir. İşleri hızlandırabileceği ihtimali olan birçok umut verici yol var. Olası bir ölçeklenebilirlik çözümü bloXroute‘dir. BloXroute, ağ performansı için optimize edilmiş sunucuların küresel ağını kullanan bir blokzincir dağıtım ağı (Blockchain Distribution Network – BDN) önerir. Her BDN, merkezi bir şekilde tek bir kuruluş tarafından kontrol edilirken, tarafsızlığı kanıtlanabilir mesaj iletimi hızlanması sunar. Yani BDN’ler, mesajlar şifrelendiğinden, ayrım yapılmadan tüm düğümlere adil bir şekilde hizmet edebilir. Bu, BDN’nin mesajların nereden geldiğini, nereye gittiğini veya içinde ne olduğunu bilmediği anlamına gelir. Bu durumda Pi düğümlerinde iki mesaj iletim yolu bulunabilir: ilki, çoğu zaman güvenilir olması beklenen BDN aracılığıyla hızlı olan; diğeri tamamen merkeziyetsiz ve güvenilir olan orijinal eşler arası mesaj iletim arayüzü üzerinden ancak daha yavaş olan. Bu fikrin ortaya çıkışı, tam olmasa da bir dereceye kadar önbelleklemeye benzer: Önbellek, bir bilgisayarın verilere çok hızlı bir şekilde erişebileceği ve ortalama hesaplamayı hızlandıracağı yerdir, ancak her zaman gerekli her bilgiye sahip olması garanti edilmez. Önbellek kaybolduğunda, bilgisayar yavaşlar, ancak bu bir felaket olmaz. Bir başka çözüm ise, eşler arasında mesaj yayılımını hızlandırmak için açık eşler arası ağlarda  [Nicolosi ve Mazieres 2004] çoklu gönderim mesajlarının güvenli onayını kullanmak olabilir.

Pi Ekonomik Modeli: Kıtlık ve Erişimi Dengelemek

1. Nesil Ekonomik Modellerin Artıları ve Eksileri

Bitcoin’in en etkileyici yeniliklerinden biri, dağıtımlı sistemleri ekonomik oyun teorisi ile birleştirmesidir.

Artılar

Sabit Arz

Bitcoin’in ekonomik modeli basittir. Sadece 21 milyon Bitcoin var olacak. Bu sayı kodda ayarlanmıştır. Sonunda 7.5 milyar insan arasında dolaşacak sadece 21 milyon Bitcoin olacak, yani dünya çapında dolaşım için yeterli Bitcoin yok. Bu kıtlık, Bitcoin’in değerinin en önemli itici güçlerinden biridir.

Azalan Blok Ödülü

Aşağıda anlatılan Bitcoin’in dağıtım şeması, bu kıtlık duygusunu daha da güçlendirmektedir. Bitcoin blok madenciliği ödülü her 210.000 blokta (yaklaşık her ~ 4 yılda bir) yarıya iner. İlk günlerinde Bitcoin blok ödülü 50 Bitcoin idi. Şimdi, ödül 12.5 ve Mayıs 2020’de 6.25’a düşecek. Bitcoin’in dağıtım oranındaki düşüş, para birimi farkındalığı arttıkça, gerçekten kazmak için çok az olacağı anlamına geliyor.

Eksiler

Ters Dengesiz Anlamına Gelir

Bitcoin’in ters dağıtım modeli (başlangıçta daha az sayıda insan daha çok kazanıyordu, bugün ise daha fazla sayıda insan daha az kazanıyor), dengesiz dağıtımına birincil katkıda bulunanlardan biridir. Birkaç erken madencinin elinde çok fazla Bitcoin bulunduğundan, yeni madenciler daha az bitcoin için daha fazla enerji “yakıyor”.

Stoklama Bir Değişim Aracı Olarak Kullanımı Engeller

Bitcoin, “eşler arası elektronik para” sistemi olarak piyasaya sürülmesine rağmen, Bitcoin’in bağıl kıtlığı, onun bir değişim aracı olarak kullanılma hedefine ket vurmuştur. Bitcoin’in kıtlığı, bir tür “dijital altın” veya dijital bir değer deposu olarak algılanmasına yol açtı. Bu algı, birçok Bitcoin sahibinin Bitcoin’i günlük harcamalarda kullanmak istememesine neden olmuştur.

Pi Ekonomik Modeli

Pi, bir yandan kıtlık hissi yaratmayı dengelemeye çalışırken, diğer yandan da çok az sayıda elin çok fazla Pi biriktirmemesini sağlar. Kullanıcılarımızın ağa katkıda bulundukları için daha fazla Pi kazandığından emin olmak istiyoruz. Pi’nin amacı, bu öncelikleri başaracak ve dengeleyecek kadar sofistike bir ekonomik model oluştururken insanların kullanması için de yeterince kolay anlaşılır kalmaktır.

Pi’nin ekonomik model tasarım gereksinimleri:

Basit: Kolay anlaşılır ve şeffaf bir model oluşturmak

Adil dağıtım: Dünya nüfusunun kritik bir kitlesinin Pi’ye erişimini sağlamak

Kıtlık: Pi’nin fiyatının zaman içinde sürdürelebilir olması için bir kıtlık hissi yaratmak

Meritokratik kazanç: Ağı kurmak ve sürdürmek için katkıları ödüllendirmek

Pi - Para Arzı

Para Yayma Politikası

1- Toplam Max. Arz = M + R + D

a. M = toplam Madencilik ödülleri

b. R = toplam Referans ödülleri

c. D = toplam geliştirici (Developer) ödülleri

2- M = ∫ f(P) dx için f, logaritmik olarak azalan bir fonksiyon

a. P = Nüfus sayısı (ör. 1. Kişi katıldı, 2. Kişi katıldı vs. )

3- R = r * M

a. r = referans hızı (toplam %50  veya davet eden ve davetli için %25’er )

4- D = t * (M + R)

5- t = geliştirici ödül hızı (%25)

M - Madencilik Arzı (Kişi başına düşen sabit madencilik arzı temel alınmıştır)

Tüm küresel nüfus için sabit bir para arzı oluşturan Bitcoin’in aksine, ağa katılan ilk 100 milyon üyeye kadar katılan her kişi için sabit bir Pi arzı oluşturulmuştur. Başka bir deyişle, Pi Network’e katılan her üye için sabit miktarda Pi önceden üretilmiştir. Bu arz daha sonra, katılım düzeylerine ve ağ güvenliğine katkılarına bağlı olarak o üyenin ömrü boyunca günbegün o üyeye teslim edilir. Arz, Bitcoin’inkine benzer şekilde üssel olarak azalan bir fonsiyon kullanılarak üyenin ömrü boyunca sunulur.

R – Referans Arzı (Kişi başına düşen ve davet eden-davetli arasında paylaşılan sabit referans (davet) ödülü temel alınmıştır)

Bir para biriminin değere sahip olması için, geniş bir şekilde dağıtılması gerekir. Bu hedefi teşvik etmek için, protokol aynı zamanda hem davet eden hem de davetli için (veya hem ebeveyn hem de çocuk için) referans (davet) bonusu olarak sunulan sabit bir miktar Pi üretir. Bu ortak havuz, iki taraf aktif olarak kazdıkları (mining) sürece iki tarafa da kazandırır. Hem davet eden hem davetli bu havuzdan yararlanabilir; çünkü Pi, davet edenin yeni gelenleri “haraca kestiği” sömürücü modellerden kaçınmaktadır. Referans (davet) bonusu, Pi Network’ü büyütmek için ağ düzeyinde bir teşvik görevi görürken, aynı zamanda ağın güvenliğini aktif olarak sağlayan üyeler arasında katılımı teşvik eder.

D – Geliştirici Ödül Arzı (Devam eden gelişimi desteklemek için ek olarak üretilen Pi)

Pi, devam eden gelişimini madencilik ve referans (davet) için üretilmiş her paranın yanında üretilen “Geliştirici Ödülü” ile finanse edecek. Geleneksel olarak, kripto para protokolleri, direkt olarak hazine kasasına konan sabit miktarda arzı üretmişlerdir. Pi’nin toplam arzı ağdaki üye sayısına bağlı olduğu için, ağ büyürken Pi geliştirici ödülü basılmaya devam eder. Pi’nin geliştirici ödülünün süreç içinde basılması, Pi katılımcılarının teşviğini ağın genel sağlığıyla uyumlu hale getirmek anlamına gelir.

f, logaritmik olarak azalan bir fonksiyondur – erken gelen üyeler daha fazla kazanır

Pi, aşırı zenginlik yoğunlaşmasından kaçınmaya çalışırken, aynı zamanda erken gelen üyeleri ve onların katkılarını nispeten daha büyük bir Pi payıyla ödüllendirmeyi amaçlıyor. Pi gibi ağlar başlangıç günlerinde olduklarında, katılımcılara daha düşük bir fayda sağlama eğilimindedirler. Örneğin, dünyanın ilk telefonuna sahip olduğunuzu düşünün. Harika bir teknolojik yenilik ama çok da bir işe yaramıyor. Bununla birlikte, daha fazla kişi telefon edindikçe, her telefon sahibi ağdan daha fazla fayda elde eder. Ağa erken gelen insanları ödüllendirmek için Pi’nin bireysel madencilik ödülü ve referans (davet) ödülleri ağdaki kişi sayısına bağlı bir fonksiyonu ile azalır. Başka bir deyişle, Pi Network’de her bir “yer” için ayrılan belirli miktarda Pi vardır.

İşlev: Çevrimiçi zamanımızı bir havuzda toplamak ve paraya çevirmek)

Bugün herkes, keşfedilmemiş kaynakların gerçek hazinesi üzerinde oturuyor. Her birimiz telefonlarımızda saatler geçiriyoruz. Telefonlarımızdayken, görüntülemelerimizin, yayınlarımızın veya tıklamalarımızın her biri büyük şirketler için olağanüstü karlar yaratıyor. Pi ile insanların kaynaklarından yaratılan değeri yakalama şansına sahip olduğumuza inanıyoruz.

Hepimiz biliyoruz ki, birlikte olduğumuzda yalnızken yapabileceklerimizden daha fazlasını yapabiliriz. Günümüzün internet ortamında; Google, Amazon, Facebook gibi devasa şirketler bireysel tüketiciler karşısında muazzam bir güce sahiptir. Sonuç olarak, internet üzerinde bireysel tüketiciler tarafından yaratılan değerin aslan payını alabilirler. Pi, üyelerinin ortak/kolektif kaynaklarını bir araya getirmelerine olanak sağlayarak herkes için fırsat eşitliği yaratır, böylece kendi oluşturdukları değerden paylarını alabilirler.

Aşağıdaki grafik, üyelerimizin değer elde edebilmelerine yardımcı olmak için özellikle umut verici fırsatlar gördüğümüz Pi Çatısını göstermektedir. Devamında, bu alanların her birini daha ayrıntılı olarak açıklayacağız.

Pi Çatısı Tanıtımı - Az faydalanılan kaynakları açığa çıkarmak

Pi Defteri ve Paylaşılan Güven Grafiği - İnternet Ağı Üzerinde Güven Ölçeklendirme

İnternetteki en büyük zorluklardan biri kime güvenileceğini bilmek. Bugün, internette kimlerle işlem yapabileceğimizi bilmek için Amazon, eBay, Yelp gibi sağlayıcıların derecelendirme sistemlerine güveniyoruz. Müşteriler olarak, eşlerimizi (peer) derecelendirmek ve gözden geçirmek için yine biz uğraşırken, bu internet aracıları bu çalışmanın yarattığı değerin aslan payını alıyorlar.

Pi’nin mutabakat algoritması, önceki bölümlerde açıklandığı gibi, aracı olmadan internet üzerinde güveni derecelendiren yerel bir güven katmanı oluşturur. Tek bir bireyin güvenlik çemberinin değeri küçük olmakla birlikte, bireysel güvenlik çemberlerimizin toplamı, insanların Pi Network’de kimlere güvenilebileceğini anlamalarına yardımcı olan küresel bir “güven grafiği” oluşturur. Pi Network’ün küresel güven grafiği, yabancılar arasındaki işlemleri normalde mümkün olamayacağı şekilde kolaylaştıracaktır. Pi’nin yerel para birimi, ağın güvenliğine katkıda bulunan herkesin, oluşturmaya yardımcı oldukları değerden paylarını elde etmesine olanak tanır.

Pi’nin İlgi Pazarı - Faydalanılmayan İlgi ve Zamanın Takas Edilmesi

Pi, herhangi bir kişinin tekil ilgisinden çok daha değerli bir ilgi pazarı oluşturmak için üyelerinin kolektif ilgilerini bir araya getirmelerine olanak sağlar. Bu katman üzerine inşa edilen ilk uygulama, halihazırda uygulamanın ana ekrana yerleştirilmiş sınırlı sosyal medya kanalı olmuştur. Sınırlı sosyal medya kanalı’nı bir kerede bir küresel gönderi yapılan Instagram olarak düşünebilirsiniz. Öncüler Pi yatırıp içerik (ör. Metin, resimler, videolar) paylaşarak veya topluluğun kolektif bilgeliğinden yararlanmak isteyen sorular sorarak ağın diğer üyelerinin ilgisini çekebilir.

Pi Network’de, herkesin etkileyici içerik üreticisi olma ya da kalabalığın bilgeliğinden yararlanma fırsatı var. Pi’nin Kurucu Ekibi bugüne kadar; bu kanalı, toplumun Pi’nin tasarımı hakkındaki görüşünü oylamak için kullanmıştır (örneğin, topluluk Pi logosunun tasarımına ve renklerine oy vermiştir). Proje ile ilgili olarak, topluluktan çok sayıda değerli tepkiler ve geri bildirimler aldık. Gelecekteki muhtemel yönlerden biri, Pi Network üzerinde bulunan kanal sayısını arttırken, herhangi bir Öncü’nün kendi içeriklerini yayınlamak için Pi’yi kullanabileceği ilgi pazarını açmaktır.

Öncüler, kendi aralarında ilgiyi takas etmenin yanı sıra, ilgi çekmek isteyen şirketlerle takas etmeyi de seçebilir. Ortalama bir Amerikalı günde 4.000 ila 10.000 reklam görür. Şirketler ilgimizi çekmek için savaşıyor ve bunun için muazzam miktarda para ödüyorlar. Ancak biz, müşteriler, bu işlemlerden değer elde edemiyoruz. Pi’nin ilgi pazarında, Öncü’lere ulaşmak isteyen şirketlerin Pi’deki izleyicilere bedel ödemesi gerekecektir. Pi’nin reklamcılık pazarı sadece sınırlı bir biçimde dahil edilecek ve Öncü’lere, yararlanamadıkları en büyük kaynaklarından biri ile para kazanma fırsatı sunacaktır, ilgileri.

Pi’nin Takas Pazarı - Kişisel Sanal Mağazanızı Oluşturun

Pi Network’e güven ve ilgi alanlarında katkı sağlamalarının yanı sıra, gelecekte Öncülerden kendilerine özgü becerileri ve hizmetleri ile katkıda bulunmalarını bekliyoruz. Çünkü; Pi mobil uygulaması, üyelerine yararlanamadıkları (kazanç sağlayamadıkları) mal ve hizmetlerini Pi Network’deki diğer üyelere “sanal bir mağaza” aracılığıyla sunabilecekleri bir Satış Noktası görevi görecektir. Örneğin, bir üye Pi Network’deki diğer üyelere kiralamak için dairesinde bir oda sunar. Gerçek varlıklara ek olarak, Pi Network üyeleri sanal vitrinleri aracılığıyla beceri ve hizmetler de sunabilecekler. Örneğin, Pi Network’ün bir üyesi Pi pazar yerinde programlama veya tasarım becerilerini sunabilir. Zamanla, Pi’nin değeri büyüyen bir mal ve hizmet sepeti tarafından desteklenecektir.

Pi’nin Merkeziyetsiz Uygulama Mağazası - İçerik Yaratıcılarının Giriş Engelini Düşürüyoruz

Pi Network’ün paylaşılan para birimi, güven grafiği ve pazar yeri, daha geniş bir merkeziyetsiz uygulamalar ekosistemi için zemin olacaktır. Bugün, bir uygulama başlatmak isteyen herkesin teknik altyapısını ve topluluğunu sıfırdan başlatması gerekiyor. Pi’nin merkeziyetsiz uygulama (DApp) mağazası, DApp geliştiricilerinin Pi’nin mevcut altyapısının yanı sıra topluluğun ve kullanıcıların paylaşılan kaynaklarını kullanmasına olanak tanıyacak. Girişimciler ve geliştiriciler, ağın paylaşılan kaynaklarına erişim talepleriyle topluluğa yeni DApp’ler önerebilir. Ayrıca, Pi kendi Dapp’lerini bir kısım birlikte işletilebilirlikle oluşturacak, böylece merkeziyetsiz uygulamalar diğer merkeziyetsiz uygulamalardaki veriler, varlıklar ve işlemlerle referans kurabilecek.

Yönetim - İnsanlar ile, insanlar için yaratılan kripto para birimi

1. Nesil yönetim modellerinde karşılaşılan zorluklar

Güven, başarılı bir para sisteminin temelidir. Güven yaratan en önemli faktörlerden biri yönetim ya da zaman içinde değişikliklerin protokole uygulanma sürecidir. Önemine rağmen yönetim, kriptoekonomik sistemlerin en çok gözden kaçan yönlerinden biridir.

Bitcoin gibi birinci nesil ağlar, rol ve teşvik tasarımının bir kombinasyonundan kaynaklanan gayri resmi veya “zincir dışı (off-chain)” mekanizmalar lehine resmi veya “zincir üzerinde (on-chain)” yönetim mekanizmalarından büyük ölçüde kaçındı. Çoğunlukla, Bitcoin’in yönetim mekanizmaları oldukça başarılı olmuştur; ki bu protokolün, kuruluşundan bu yana çarpıcı şekilde ölçek ve değer açısından büyümesine izin vermektedir. Bununla birlikte, bazı zorluklar da olmuştur. Bitcoin’in ekonomik konsantrasyonu, siyasi gücün yoğunlaşmasına yol açtı. Sonuç, sıradan insanların büyük Bitcoin sahipleri (massive holders of Bitcoin) arasındaki yıkıcı savaşların ortasında kalabilmeleridir. Bu zorluğun en son örneklerinden biri Bitcoin ve Bitcoin Cash arasında devam eden savaş oldu. Bu iç savaşlar, bir çatalda (fork) ya da blokzincirde son bulabilir. Token sahipleri için, sert çatallar (fork) enflasyonisttir ve varlıklarının değerini tehdit edebilir.

Pi’nin Yönetim Modeli – İki aşamalı plan

Zincir üzerinde yönetimin (on-chain governance) esaslarına meydan okuyan bir makalede, Ethereum’un çekirdek (core) geliştiricilerinden Vlad Zamfir blokzincir yönetimi konusunu “soyut bir tasarım sorunu değil, uygulamalı bir sosyal sorundur” diyerek tartışır. Vlad’ın kilit noktalarından biri yönetim sistemlerini tasarlamanın “a priori” veya özel bir politik sistemden kaynaklanan belirli zorlukları gözlemlemeden çok zor olduğudur. Tarihsel bir örnek ABD’nin kuruluşundadır. ABD’de ilk demokrasi denemesi olan Konfederasyon Maddeleri (the Articles of Confederation) sekiz yıllık bir süreçten sonra başarısız oldu. Sonra, Birleşik Devletlerin Kurucu Babaları (The Founding Fathers of the United States), Konfederasyon Maddeleri deneyiminden yararlanarak, çok daha başarılı olan, Anayasa’yı oluşturdular.

Kalıcı/dayanıklı bir yönetim modeli oluşturmak için Pi iki aşamalı bir plan izleyecektir.

Geçici Yönetim Modeli ( <5 milyon üye)

Ağ 5 milyon gibi kritik bir kitleye ulaşıncaya kadar, Pi geçici bir yönetim modeli altında çalışacaktır. Bu model, şu anda Bitcoin ve Ethereum gibi protokoller tarafından kullanılmakta olan “zincir dışı (off-chain)” yönetim modellerine çok benzeyecek ve Pi Çekirdek Ekibi (Pi Core Team) protokolün geliştirilmesinde önemli bir rol oynayacaktır. Bununla birlikte, Pi Çekirdek Ekibi hala topluluğun girdisine güvenecektir.

Pi mobil uygulamasının kendisi, Pi’nin çekirdek ekibinin topluluk girdilerini talep ettiği ve Öncüler (Pioneers) ile etkileşime girdiği yerdir. Pi; topluluğun eleştirileri ve önerilerini, Pi’nin açılış sayfasının yorumlara açık özellikleri, Sık Sorulan Sorular (FAQ) ve teknik inceleme (whitepaper) uygulamaları sayesinde benimser. İnsanlar Pi’nin internet sitesinde bu materyallere göz attıklarında, soru sormak ve önerilerde bulunmak için belirli bir bölüme yorum gönderebilirler. Pi’nin çekirdek ekibinin organize ettiği/edeceği Çevrimdışı Öncü buluşmaları da topluluk girdileri için önemli bir kanal olacaktır.

Ayrıca Pi Çekirdek Ekibi daha resmi bir yönetim mekaniği geliştirecektir. Potansiyel bir yönetim sistemi, akışkan demokrasidir (Diğer adıyla delege demokrasisi) Akışkan demokraside, her Öncü doğrudan bir konuya oy verebilir veya oylarını ağın başka bir üyesine (delege) devredebilir. Akışkan demokrasi, Pi toplumunda hem geniş hem de verimli üyelik için imkan sağlayacaktır.

Pi “Anayasal Kongre” ( >5 milyon üye)

5 milyon üyeyi geçtikten sonra, Pi Network’e yapılan önceki katkılara dayanarak geçici bir komite oluşturulacak. Bu komite, daha geniş bir topluma danışıp öneride bulunmaktan sorumlu olacak; ve ayrıca, Pi üyelerinin Pi’nin uzun vadeli anayasası üzerine düşünüp taşınabilecekleri bir dizi çevrimiçi ve çevrimdışı sohbet organize edecektir. Pi’nin küresel kullanıcı tabanı göz önüne alındığında, Pi Network erişilebilirliği sağlamak için bu toplantıları dünyanın çeşitli yerlerinde gerçekleştirecektir. Yüzyüze yapılan toplantılar düzenlemenin yanı sıra, Pi mobil uygulaması üyelerin sürece uzaktan katılmasına izin vermek için bir platform olarak da kullanılacaktır. İster bizzat isterse çevrimiçi olsun, Pi topluluk üyeleri, işleyen Pi’nin uzun vadeli yönetim yapısına katılabileceklerdir.

Yol Haritası / Dağıtım Planı

Aşama 1 – Tasarım, Dağıtım, Güven Grafik Önyüklemesi (Bootstrap)

Pi sunucusu, dağıtıldıktan sonra ulaşacağı merkezi olmayan bir sistemin davranışını taklit eden bir musluk (faucet) olarak çalışıyor. Bu aşama sırasında, kullanıcı deneyiminde ve davranışında iyileştirmeler yapmak mümkündür ve ana ağın kararlı aşamasına kıyasla nispeten daha kolaydır. Ağ başladığında, kullanıcılar için üretilmiş tüm paralar canlı ağa taşınır. Başka bir deyişle, Aşama 1 sırasında oluşturulan tüm hesap sahibi bakiyeleri genesis bloğunda önceden üretilecek ve mevcut sistem gibi çalışmaya devam edecek, ancak tamamen merkezden dağıtılacaktır. Pi bu aşamada borsalarda yer almaz ve Pi’yi başka bir para birimiyle “satın almak” mümkün değildir.

Aşama 2 - Testnet (Test ağı)

Mainnet (ana ağ) başlatmadan önce, node yazılımı bir test ağına dağıtılacaktır. Test ağı, ana  ağ ile aynı güven grafiğini (trust graph) kullanacak, ancak Pi parasını test için kullanılacaktır. Pi çekirdek ekibi test ağında birkaç düğüme ev sahipliği yapacak, ve daha fazla Öncü’yü test ağında kendi düğümlerini başlatmaya teşvik edecek. Zaten, herhangi bir düğümün ana ağa katılması için test ağından başlamaları tavsiye edilir. 

Test ağı, birinci aşamadaki Pi emülatörüne paralel olarak ve periyodik olarak örn. günlük olarak, çalışacaktır. Her iki sistemden elde edilen sonuçlar, boşlukları ve eksikleri yakalamak için karşılaştırılacak; böylece Pi geliştiricilerinin düzeltmeleri önermesi ve uygulamasına imkan yaratılacaktır. Her iki sistemin de eşzamanlı bir şekilde yeterli süre çalıştırılmasından sonra, testnet sonuçlarının sürekli olarak emülatörlerle eşleştiği bir duruma ulaşacaktır. Topluluk hazır olduğunu hissettiği zaman, Pi bir sonraki aşamaya geçecek.

Aşama 3 - Mainnet (Ana ağ)

Topluluk, yazılımın üretime hazır olduğunu düşündüğünde ve testnet üzerinde kapsamlı bir şekilde test edildiğinde, Pi ağının resmi ana ağı (mainnet) başlatılacaktır. Önemli bir ayrıntı, ana ağa geçişte, sadece farklı gerçek kişilere ait olduğu onaylanan hesapların karşılığını alacağıdır. Bu noktadan sonra, 1. Aşama musluk modeli ve Pi ağı emülatörü kapatılacak ve sistem sonsuza dek kendi başına devam edecektir. Protokolde gelecekteki güncellemeler Pi geliştirici topluluğu ve Pi’nin çekirdek ekibi tarafından desteklenecek ve komite tarafından önerilecektir. Uygulama ve dağıtımları, diğer blokzincirleri gibi madencilik yazılımını güncelleyen düğümlere bağlı olacaktır. Hiçbir merkezi otorite para birimini kontrol etmeyecek ve tamamen merkeziyetsiz olacaktır. Sahte veya çoklu hesap kullanıcılarının bakiyeleri atılacaktır.

Bu, Pi’nin borsalara bağlanabileceği ve diğer para birimleri ile değiştirilebileceği aşamadır.